چارچوبی برای درک ساختار منطقی فرآیندهای طراحی شهری

فعالان طراحی شهری، بنا بر آموزش دانشگاهی و نظام های اداری، معمولاً بر پایه فرآیند به طراحی می پردازند. گرچه فرآیندها حکم منطق مدون دارند، ولی در بسیاری موارد به نظر می رسد که در عمل، عمق منطقی شان پنهان مانده، و از کار باز می ماند. به این صورت، یا روند طراحی در ذهن طراح باقی مانده و فرآیند به ابزاری فرمایشی و نمایشی کاستهمیشود و یا طراح آن چنان باخته فرآیند می شود که به جای استفاده ابزاری از آن، کارگزاری بی اراده در پیمودن مراحلش می شود. مروری بر متون فارسی مرتبط نیز نشان میدهد که با وجود توجه گسترده به فرآیندهای تخصصی طراحی (شهری)، منطق بنیادین نهفته در آن کم تر مورد اشاره قرار گرفته است. فقدان چنین منبعی که بدون درگیر شدن با مفاهیم پیچیده فلسفی راهنمای طراحان - به ویژه برای دانشجویان شهرسازی- باشد ممکن است کاربرد فرآیندها را برای آنان مشکل و یا پرابهام سازد. در این راستا، این مقاله با هدف آسان تر کردن پیوند منطق فردی با منطق مدون فرآیندها، تلاش دارد که استخوان بندی منطقی فرآیندها را از مفاهیم تخصصی شهرسازی پیراسته و آن را با زبانی ساده و صریح (و البته بدون درگیر شدن با جزئیات فلسفه علم) نمایش دهد. برای رسیدن به این خواسته، نخست تناسب روش پژوهش علمی با فرآیند طراحی شهری توجیه شد. تا پس از معرفی الگویی ارائه شده از زنجیره منطقی شکل گیری پژوهش علمی در جامعه شناسی، این الگو برای شناسایی منطق فرآیندهای طراحی شهری پیشنهاد شود. توان این الگو برای تحلیل منطق بنیادین این فرآیندها در بررسی دو مورد خانواده فرآیندهای خردگرا و تعاملی، نشان داده می شود. با بررسی این موردها و مقایسه شان با هم، توان این الگو و چگونگی بهره گیری از آن برای هدف یاد شده و د رنتیجه شناخت فرآیندهای سازگار با مسأله شهری مور دنظر، ویرایش و بهره گیری درست از آ نها و نیز جلوگیری از کاربردهای نا به جا و جا به جا و یا منفعلانه از آن ها روشن تر خواهد شد.